Of een bus op tijd vertrekt of niet, is een belangrijk kengetal voor de prestatie van het openbaar vervoer. Maar is dit vanuit het oogpunt van de reiziger wel belangrijk? Immers, het enige vertrekmoment dat voor een reiziger relevant is, is het vertrek van zíjn/háár rit. Dat een voertuig mooi op tijd – maar leeg – rondrijdt, is volkomen irrelevant voor reizigers. Het is een stuk moeilijker om in de spits op tijd te blijven rijden aangezien het dan druk is op de weg en er veel reizigers in- of uitstappen. Als dat niet lukt, hebben er meteen veel reizigers last van.

In dit mini-onderzoek zijn een honderdtal willekeurige buslijnen onderzocht en is gekeken wat het verschil is tussen voertuig- en reizigersperspectief.

 Tijd voor wat aannames.

• Om een globale indruk te krijgen hebben we hetzelfde gedaan als wat in de meeste puntualiteitsrapportages gebeurt; gewoon alle ritten van een hele maand (maart) op een hoop gooien, ongeacht of het nou een rit in de maandagochtendspits is of een rit op zaterdagnacht. Stad en streekritten, alles zit er in. Meerdere vervoerders, meerdere concessies.
• Ritten die te vroeg vertrekken, zijn buiten beschouwing gelaten. Reizigers die de bus hebben gehaald, vinden een te vroeg vertrek vast niet erg en van reizigers die “de achterlichten van de bus hebben gezien”, is helaas geen data aanwezig. (Horen we hier een Ik-heb-de-bus-gemist-omdat-hij-te-vroeg-vertrok-app?)
• Voor reizigers die al in de bus zaten, maakt het niet uit of de bus op een tussenhalte te vroeg of te laat vertrekt – alleen de instaphalte is relevant. In dit mini-onderzoek keken we ook niet naar aankomstmomenten of gerealiseerde aansluitingen.
• Alleen het vertrekmoment van de eerste halte in een voertuigrit is genomen. Haltes onderweg zijn buiten beschouwing gelaten omdat die vertrektijd een geschatte afronding kan zijn op minuten. Als twee haltes dicht na elkaar liggen kunnen ze dezelfde vertrektijd hebben.
• De uitbijters (bijvoorbeeld a.g.v. een incident) zijn er bewust niet uit gehaald. Reizigers hebben hier last van. De steekproef is dusdanig groot dat de invloed beperkt blijft.

Het resultaat

De gemiddelde voertuigvertraging (GVV) ligt op 0:02:44 en de gemiddelde instappervertraging (GIV) op 0:01:58. Meestal wordt een vertraging van 2 tot 3 minuten nog als op tijd gezien. Geen schokkende verschillen dus.
Op lijnniveau zagen we deze (natuurlijk) wel. Er waren zowel positieve lijnen bij met bijvoorbeeld GVV=0:03:10 en GIV=0:02:18 – gunstig voor de reiziger. Maar ook bijvoorbeeld een lijn met GVV=2:59 en GIV=7:25 (> 3338 reizigers).

Voor de bus zou dit nog punctueel genoemd kunnen worden, voor de reizigers is dit echt niet meer het geval! Op deze ene lijn zijn er toch meer dan 400 wachturen op de eerste halte…